Jaka będzie Twoja emerytura? (Część 3)

System emerytalny w UK ma trzy filary. Jeśli zapoznałeś się już z przewodnikiem po “workplace pension” i “state pension”, czas zmierzyć się z najbardziej skomplikowanym - ale i potencjalnie najbardziej lukratywnym - brytyjskim systemem emerytalnym -“personal pension”.

“Personal pension” to brytyjska emerytura prywatna, którą każdy może sobie zorganizować sam. Jest ona szczególnie przydatna dla osób samozatrudnionych czy prowadzących własne firmy, gdyż jest to dla nich właściwie jedyne źródło przychodów emerytalnych poza “state pension”. Trzeba tylko znaleźć własnego “pension provider”, podpisać dokumenty i pamiętać o wpłacaniu składek. Ale jak odnaleźć się w gąszczu ofert?

Najpierw wybierz swój system składkowy. W każdym z nich Twoje składki są inwestowane. W zależności od Twoich preferencji możesz w większym lub mniejszym stopniu decydować o tym, gdzie pieniądze są lokowane.

3 podstawowe rodzaje “personal pension”:

• SPP: Standard personal pensions - dokonujesz regularnych wpłat, a Twoje pieniądze inwestowane są w rozmaite instrumenty finansowe. Możesz wybrać w jakie fundusze Twoje pieniądze mają być zainwestowane.
• SP: Stakeholder pension - podobnie jak w SPP wpłacasz środki, które są potem inwestowane. Jednak ten wariant emerytalny pozwala na dużą elastyczność: możesz sam decydować kiedy wpłacasz środki, nie ma też żadnych opłat za przelew środków do innego “pension provider”. Jednak tym razem fundusz, w jaki inwestujesz, musi spełnić pewne warunki: -opłaty za zarządzanie środkami nie mogą być większe niż 1.5% wartości funduszu w pierwszych 10 latach i nie większe niż 1% w latach późniejszych -minimalna miesięczna składka to £20
• SIPP: Self-invested personal pensions - prawdziwie wolnorynkowa osobista emerytura, osobiście inwestowana. W tym modelu można wpłacać dość znaczne sumy, pozwala też on na sporą kontrolę dokonywanych inwestycji, bo właściwie wszystkie decyzje możesz podejmować sam. Możesz też w tym celu zatrudnić doświadczonego managera (tutaj znajdziesz listę certyfikowanych managerów SIPP). Ten plan emerytalny jest korzystny dla bardzo doświadczonych inwestorów – gdyż samodzielne inwestowanie to jednak spore ryzyko – lub osób posiadających znaczne fundusze. Minusem SIPPs są większe opłaty niż w przypadku SPP i SP.

Przy wybraniu dowolnego z tych systemów, możesz liczyć na ulgę podatkową (“tax relief”), która zostanie dopisana do Twojej wpłaty – postara się o to Twój “pension provider”. Aby upewnić się, że będzie w stanie to zrobić, sprawdź czy jest zarejestrowany w HMRC.

Uwaga: “pension providers” może wnioskować o tax relief tylko dla osób z progu podatkowego 20%. Osoby wpadające w wyższy próg o zwrot reszty środków muszą ubiegać się samodzielnie.

W co można inwestować?

Firma zarządzająca Twoim funduszem może zaproponować Ci szeroki wybór. Istnieje możliwość inwestowania w fundusze gotówkowe, obligacje państwowe lub korporacyjne, nieruchomości (tzn. w fundusze inwestujące w firmy z rynku nieruchomości), udziały, akcje prywatnych firm. Nie musisz wybierać tylko jednego rodzaju z w/w instrumentów, dozwolone są różnorodne, mieszane opcje inwestycyjne.

Co jeśli nie znam się na inwestycjach?

Wtedy na pewno nie korzystaj z SIPPs. Jeśli niepewnie czujesz się na giełdzie lub po prostu nie chcesz brać na siebie odpowiedzialności za dokonywane inwestycje, dopytaj o “default investment fund”, czyli możliwość inwestowania domyślnego - w tym wariancie Twoje pieniądze zostają ulokowane w odpowiednich instrumentach za Ciebie, na podstawie z góry określonych opcji.

Gdzie mogę znaleźć firmę proponującą fundusze emerytalne? Jak wybrać najlepszą opcję?

Jednym z takim miejsc jest NEST. To właściwie plan emerytalny (pension scheme), który powstał z inicjatywy rządowej. Ma on ułatwić przedsiębiorcom wprowadzenie w życie “automatic enrolement” dla pracowników. Ale został skonstruowany tak, by sami pracodawcy czy osoby samozatrudnione mogły z niego korzystać.

Plusem są:

• niskie opłaty (NEST posiada 2 rodzaje opłat: od każdej wpłaty w wysokości 1.8% oraz roczną opłatę na poziomie 0.3% z wartości funduszu)
• elastyczność wpłat i niski poziom minimalnej wpłaty.

Najmniejsza możliwa składka w tym roku podatkowym to £10, największa - £4,700. Możesz je uiszczać regularnie lub w większych kwotach co jakiś czas, a nawet jednorazowo - byle w ramach limitu.

Minusem jest to, że funduszy z NEST nie można przetransferować do innego planu ani przenieść do niego oszczędności emerytalnych z innej firmy.

Na szczęście nie trzeba się ograniczać do rządowej propozycji. Twoim “pension provider” może być firma ubezpieczeniowa, bank, towarzystwo budowlane (“building society”). Wybór najlepszej opcji może być jednak trudny ze względu na szeroką ofertę na rynku.

Jeśli nie wiesz, na co się zdecydować, możesz skorzystać z poniższych podpowiedzi:

• Nie spiesz się z podjęciem decyzji, zbierz jak najwięcej informacji, żeby zapewnić sobie jak najszerszy wybór; wiele serwisów internetowych dokonuje porównań firm emerytalnych. Po wpisaniu frazy “compare pension provider” w wyszukiwarkę możesz liczyć na kilka stron z analizami;
• Porównaj proponowane oferty z różnych firm;
• Pytaj o “key facts document”, czyli dokument ze streszczeniem wszystkich istotnych danych dotyczących umowy i wybieranego planu emerytalnego. Pension provider ma obowiązek zapewnić Ci taki dokument, jeśli tego nie zrobi, masz prawo do formalnej skargi;
• Upewnij się, że stać Cię na opłacanie składek; dopytaj o minimalną składkę, upewnij się, jaki schemat wpłat (regularne czy dowolne w ciągu roku) zakłada omawiany plan emerytalny, szczególnie jeśli masz nieregularne lub niezbyt duże dochody;
• Sprawdź wysokość i częstotliwość opłat, jakie będą Cię obowiązywać. Mogą to być opłaty administracyjne, za transfer składek, za zarządzanie inwestycjami, kary za opóźnioną składkę lub wcześniejsze wypłacenie funduszy. Opłaty te potrącane są z Twojego funduszu, tak więc niestety zmniejszają jego wartość;
• Dopytaj, jak Twoje pieniądze będą inwestowane i jakie opcje posiadasz, upewnij się, że odpowiada Ci poziom ryzyka inwestycji;
• Udaj się po poradę do niezależnego doradcy finansowego;
• Nie podpisuj niczego, zanim nie będziesz całkowicie pewny, że każdy zapis w umowie Ci odpowiada;
• Sprawdź, czy masz zagwarantowany czas na odstąpienie od umowy.

Czy można zmienić pension provider?

Tak. Jeśli znajdziesz kogoś, kto ma lepsze wyniki i pobiera mniejsze opłaty, to dlaczego nie. Sprawdź jednak w swojej umowie, kiedy jest to możliwe, czy istnieją jakieś kary i koszty związane z transferem środków.

Kiedy uzyskam dostęp do zgromadzonych środków?

Dzięki tegorocznej zmianie prawa, dostęp do prywatnej emerytury możesz mieć już w wieku 55 lat, oczywiście na określonych zasadach.

Personal pension jest tu traktowana jako “defined contribution scheme pension”, o której pisaliśmy w poradniku o “workplace pension”.

Oznacza to, że w zależności od Twojego planu, dysponujesz innymi możliwościami. Dlatego tak ważne jest, by przed podpisaniem dokumentów dokładnie sprawdzić, na co pozwala Twoja umowa.

Zazwyczaj “pension scheme” pozwala na wypłatę 25% środków z “pension pot” jako kwoty wolnej od podatku (“tax-free lump sum”). Po dokonaniu wypłaty (w wybranym przez Ciebie momencie), masz 6 miesięcy na podjęcie decyzji, co zrobić z pozostałymi 75% środków.

Do wyboru masz:

• Kupno “annuity” (objaśnienie pod spodem);
• Przeznaczenie reszty pieniędzy na inwestycję w fundusze, które pozwalają na dokonywanie wypłat (tzw. funduszy “drawdown”; szczegóły pod spodem);
• Wypłacenie reszty sumy, pod warunkiem, że masz zgromadzone nie więcej niż £10,000, jednak po opłaceniu podatku;
• Wypłacanie gotówki z “pension pot” jako “uncrystallised funds pension lump sums” (patrz niżej);
• Wymieszanie opcji wypłaty, oczywiście jeśli Twoja umowa na to pozwala.

Niestety, emerytura też jest opodatkowana. Jeśli więc swoimi wypłatami przekroczysz limity kwot wolnych od podatku, Twój “pension provider” potrąci należny podatek”.

Pora na dokładniejsze objaśnienie tych wszystkich pojęć.

Annuity

“Annuity” to stałe, gwarantowane wypłaty z funduszu, wpływające przez ustalony przez Ciebie czas na Twojego konto. Gdy osiągniesz wymagany wiek, możesz wykupić za swoje oszczędności tę usługę od swojej firmy emerytalnej lub innego dostawcy. Ofert na rynku może być wiele, i tak jak z towarem w sklepie, jedne firmy mogą proponować “annuity” lepsze niż inne.

Kwota, jaką dostaniesz zależy od:

• Kwoty zgromadzonych oszczędności;
• Twojego wieku i płci;
• Przewidywanej długości życia;
• Odsetek;
• Stanu Twojego zdrowia.

Zawsze dopytaj się, co dana “annuity” ma w ofercie. Niektóre bowiem pozwalają na wypłaty tylko przez 10 lat, niektóre na tak długo, jak żyjesz, inne będą wypłacać emeryturę Twojemu partnerowi po Twojej śmierci. Zanim więc dokonasz wyboru, upewnij się, co kupujesz, bo potem nie będzie już można zmienić decyzji.

Drawdown fund

To fundusze pozwalające dokonywać wypłat części środków. Pozostałe środki są inwestowane, by pieniądze cały czas pracowały dla Ciebie. Żeby nie było zbyt prosto, drawdown fund dzieli się na:

• “Capped drawn fund”

Fundusze te można było założyć do 6 kwietnia 2015 r., czyli jeśli nie masz jeszcze prywatnego funduszu emerytalnego, to ta opcja Cię nie dotyczy. “Capped drawn fund” pozwala na inwestowanie pieniędzy z możliwością dokonywania wpłat i wypłat, z limitem odgórnie ustalonym przez pension provider. Limit ten może być zmieniany co 3 lata, do czasu, gdy osiągniesz 75 lat. Od tego momentu rewizja limitów wypłat będzie następować co roku.

• “Flexi-access drawdown fund”

Ta opcja pozwala Ci na elastyczne, pozbawione limitów wypłaty emerytury (obciążone jednak opłatą manipulacyjną), kupno krótkoterminowej annuity oraz dokonywanie wpłat na konto emerytalne (jednak jeśli przekroczą one £10,000 w ciągu roku, konieczne będzie zapłacenie podatku).

Lump sum

Jest to prawnie ustalona kwota, którą możesz wypłacić z funduszu emerytalnego bez opodatkowania. Zazwyczaj jest to 25% wartości “pension pot”. Inna nazwa tej wolnej od podatku wypłaty to “tax-free cash” lub “cash lump sum”.

Uncrystallised funds pension lump sums

Ta opcja wypłat oznacza po prostu możliwość wypłat gotówkowych. Pozwala ona na dowolne wypłaty. Każdorazowo przy pobraniu oszczędności (przed osiągnięciem 75 roku życia) 25% sumy jest zwolnione z podatku, zaś pozostała kwota zostanie dodana do Twojego przychodu i opodatkowana.

Wypłaty mogą być obciążone opłatami, “pension provider” może też ustanowić limit dozwolonej liczby wypłat w roku. Przy wyborze tej opcji trzeba brać pod uwagę, że nie przewiduje ona inwestowania funduszu emerytalnego, gdy już zaczniesz z niego korzystać. Oznacza to, że jego wartość będzie tylko spadać, bo obniżać go będą inflacja, kolejne wypłaty i prowizje.

Więcej o prawie pracy w Poradniku Emito.net:
- Emerytura “workplace pension” - Umowa o pracę - Emerytura “state pension”

A co się stanie z pieniędzmi po mojej śmierci?

To zależy od tego, jaką masz umowę ze swoim “pension provider” i jaką opcję wypłat emerytalnych wybierzesz. Jeśli wybrałeś opcję “Flexi-access drawdown”, to możesz wyznaczyć swojego spadkobiercę, który odziedziczy pozostałe środki z Twojego funduszu emerytalnego.

Dopytaj swojego “pension provider”, jakie opcje dziedziczenia przewiduje dla Twojego funduszu.

Czy mogę zabrać pieniądze ze sobą do Polski?

Z prywatnej emerytury możesz korzystać bez względu na to, gdzie jesteś. Nie oznacza to jednak, że pójdzie ona za Tobą automatycznie - niektórzy “pension provider” wypłacają ją tylko na angielskie konto. Inni natomiast pozwalają na transfer składek, jednak pod określonymi warunkami, spisanymi w Twojej umowie.

Uwaga: Jeśli chcesz dokonać transferu poza granice UK, to w grę wchodzą tylko konta emerytalne – Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) lub Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE), czyli polskie odpowiedniki “personal pension”.

Najpierw musisz się jednak upewnić, czy Twoje polskie konto emerytalne zostanie w ogóle uznane przez angielskiego “pension provider” za “recognised overseas pension scheme” (nieangielskie konto emerytalne). Jeśli nie, instytucja emerytalna może odmówić transferu lub będzie trzeba zapłacić 40% podatku.

Jeśli interesuje Cię zabranie oszczędności emerytalnych z pracy do ojczyzny, to konieczne będzie wypełnienie formularza APSS 263. Na szczęście nie jest długi, wystarczy, że podasz w nim swoje dane (imię, nazwisko, data urodzenia, podstawowy adres - a jeśli nie jest to adres brytyjski to ostatni adres w UK, datę opuszczenia UK) i dane konta emerytalnego, na jakie chcesz dokonać transferu.

Jeśli nie będziesz mógł dokonać przelewu oszczędności do Polski, najwcześniej będziesz mógł je wypłacić w wieku 55 lat. Najlepiej dowiedz się od “pension provider”, jakie opcje są Ci dostępne.

Jeśli planujesz wyjechać, zanim osiągniesz wiek emerytalny, dopytaj się też co z Twoim kontem emerytalnym. Możliwe, że będziesz mógł nadal dokonywać wpłat, ale oczywiście zależeć to będzie od Twojego “pension provider” i Twojej umowy.

Ochrona pieniędzy

Firmy emerytalne znajdują się pod nadzorem finansowym, by Twoje pieniądze były chronione. Firmy zapewniające “personal pension” muszą być zarejestrowane w Financial Conduct Authority (FCA), a “stakeholder pensions” w “pensions regulator”.

Skontaktuj się z FCA w przypadku, gdy podejrzewasz, że Twój pension provider złamał prawo. Gdy chcesz złożyć skargę, zgłoś się do Pensions Ombudsman.