W Wielkiej Brytanii funkcjonują dwie podstawowe kategorie osób pracujących: pracownik kontraktowy (employee) oraz pracownik (worker). Rozróżnienie między "employee" i "worker" często sprawia trudności, ale jest bardzo ważne, gdyż wiele praw pracowniczych dotyczy wyłącznie tej pierwszej kategorii.
Pracownik kontraktowy (employee)
Większość ludzi, którzy pracują w Zjednoczonym Królestwie, to pracownicy kontraktowi. Jeśli pracujesz w oparciu o umowę o pracę (contract of employment), prawdopodobne zaliczasz się do tej grupy. Co istotne – umowa ta nie musi być pisemna; powstaje ona w momencie ustalenia pomiędzy pracownikiem i pracodawcą warunków zatrudnienia. Może też wynikać z działań Twoich i osoby zatrudniającej Cię.
Oznacza to, że pomimo braku pisemnej umowy, możesz być określany jako pracownik kontraktowy, jeżeli:
- pracodawca kontroluje to co robisz i daje Ci wytyczne kiedy i w jaki sposób powinieneś to robić;
- wykonujesz pracę samodzielnie (inny pracownik nie może wykonać pracy za Ciebie);
- pracodawca wymaga abyś pracował w określonych godzinach i płaci Ci za ten wymiar godzin, bez względu na to czy w tym czasie jest praca do wykonania;
- pracodawca zapewnia Ci sprzęt i narzędzia wymagane do wykonania Twojej pracy;
- pracodawca płaci w Twoim imieniu podatki i składki na ubezpieczenie społeczne (aczkolwiek wielu pracowników "workers" ma potrącany podatek i składki ubezpieczeniowe z płacy; sam ten fakt więc nie oznacza, że jesteś pracownikiem kontraktowym).
Prawa pracowników kontraktowych
Zarówno pracownicy, jak i pracownicy kontraktowi, mają pewne prawa podstawowe, takie jak np. minimalna stawka wynagrodzenia. Ci ostatni jednak posiadają pewne dodatkowe prawa, związane z zatrudnieniem. Należą do nich np. prawo do urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego, czy ojcowskiego, do ustawowej odprawy z tytułu redukcji, a także ochrony przed nieuzasadnionym zwolnieniem i wszystkie inne minimalne prawa ustawowe. Jeśli jesteś pracownikiem kontraktowym, pracodawca ma obowiązek potrącać z Twojej wypłaty podatek dochodowy oraz składki na ubezpieczenie społeczne.
Prawa pracowników
Pracownikom przysługują podstawowe prawa pracownicze i ochronne. Jeśli jako pracownik spełniasz wszystkie inne warunki, masz prawo do:
- krajowej płacy minimalnej;
- płatnego urlopu, przerw w pracy i limitu nocnych zmian;
- potrąceniami z dochodów;
- zasiłku macierzyńskiego, zasiłku ojcowskiego i adopcyjnego (ale nie do urlopów);
- ochrony przed prześladowaniem z powodu zatrudnienia w niepełnym wymiarze godzin;
- ustawowej wypłaty za czas chorobowy;
- ochrony przed gorszym traktowaniem z powodu ujawnienia informacji dla dobra interesu publicznego (tzw. "whistleblowing");
- ochrony przed dyskryminacją.
Pracownik (worker)
Termin "worker" to szersza kategoria niż "employee". Obejmuje osoby pracujące zarówno na podstawie umowy o pracę, jak i osoby osobiście świadczące usługi na rzecz pracodawcy w oparciu o inne umowy. Do tej grupy należy m.in. większość pracowników agencyjnych, pracownicy sezonowi i niektórzy przedstawiciele wolnych zawodów.
Osoby samozatrudnione (selfemployed), które zwykle świadczą określone usługi w oparciu o kontrakt, prowadząc biznes na własną rękę i samodzielnie opłacając podatek i składki na ubezpieczenie społeczne, zazwyczaj nie mają statusu pracownika "worker".
Dalsze informacje i porady
Nawet biorąc pod uwagę powyższe wytyczne, określenie do której kategorii pracowniczej dana osoba się zalicza, w dalszym ciągu może być trudne.
W przypadku jakichkolwiek wątpliwości, spróbuj rozwiązać problem bezpośrednio ze swoim pracodawcą. Możesz też poradzić się związków zawodowych lub doradców pracujących w lokalnym Biurze Porad Obywatelskich (Citizens Advice Bureau). Najbliższe biuro znajdziesz na stronie www.citizensadvice.org.uk/cab....
Darmowe i poufne informacje i porady w sprawie praw pracy udziela również ACAS (The Advisory, Conciliation and Arbitration Service). Infolinia ACAS: 08457 47 47 47 działa od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00 do 18:00.
Agencja ds. Stosunków Pracy (The Labour Relations Agency, LRA) udziela informacji i porad w zakresie szeregu spraw związanych z zatrudnieniem w Irlandii Północnej. Z prośba o poradę czy informacje możesz wystąpić przez telefon (0289 032 14 42), fax lub osobiście.