Zmęczenie życiem

Mają po 20, 30 lat i już są zmęczeni życiem. Czują, że nie mogą nic więcej osiągnąć, ale nie wiedzą, jak się zatrzymać i jak odpocząć. Jakaś siła pcha ich do tego, aby jeszcze więcej pracować. Przepracowanie, stres, brak snu może prowadzić do choroby cywilizacyjnej zwanej zespołem chronicznego zmęczenia. Polacy w Wielkiej Brytanii. Uważani za doskonałych, sumiennych pracowników. Ale czy przypadkiem nie kosztem własnego zdrowia?


Błędne koło

Najpierw pojawia się chwilowe osłabienie i chęć „nicnierobienia”, potem dochodzą bóle głowy, karku, mięśni, kręgosłupa, rąk i nóg. Z czasem zanika apetyt lub pojawia się jego nadmiar – nie można też spać czy wstać rano z łóżka na czas. Zniechęcenie i zdenerwowanie towarzyszy brakowi koncentracji lub nieustannej bijatyce myśli, że przecież jest tyle jeszcze do zrobienia. Kawa już od dawna na nas nie działa, więc sięgamy po napoje energetyczne i używki. Kiedy ktoś wytyka nam przemęczenie i poleca odpoczynek, irytujemy się, że przecież w codziennym ferworze nie mamy czasu na zmiany albo, że trzeba zarobić pieniądze na niecierpiące zwłoki potrzeby.

„Osoby przemęczone mają ograniczające ich przekonanie, że jeśli pozwolą sobie na odpoczynek, to coś innego na tym ucierpi” – psycholog Agnieszka Major wyjaśnia rozumowanie błędnego koła. „Kiedy zaczynamy coś robić, chcemy to robić dobrze, ale jeśli nie oszczędzamy swoich sił i bezustannie udoskonalamy swoją pracę, to paradoksalnie nie uzyskujemy pożądanych efektów, gdyż jesteśmy przemęczeni. Wówczas zmniejsza się nasza koncentracja, stajemy się nieuważni, popełniamy więcej błędów. Niektórzy przychodzą do mnie na konsultację i żalą się: kiedyś mi wychodziło, a teraz nie” – mówi psycholog.

Stan zmęczenia i osłabienia organizmu może przyczynić się do chorób zarówno psychicznych (np. lęki, neurastenia – nerwica, depresja), jak i fizycznych (np. nadciśnienie, choroby układu pokarmowego, anemia, podwyższony poziom cukru i cholesterolu). Może też prowadzić do jednej z najnowszych chorób cywilizacyjnych – „zespołu chronicznego zmęczenia” (Chronic Fatique Syndrome). Naukowcy nie są zgodni co do przyczyn tej choroby, część z nich uważa, że chorobę wywołują wirusy, a część, że jest ona wynikiem osłabienia układu odpornościowego i immunologicznego.

Zdrowy rozsądek

Doktor Andrzej Jeziorny z Londynu uważa, że objawy nerwicy mogą być niewłaściwie zdiagnozowane, a zatem powinniśmy udać się do doświadczonego lekarza oraz psychologa. Dodaje też, że na naszą sytuację i stan zdrowia składa się szereg czynników.

„W wielu przypadkach młodzi ludzie mogliby unikąć wizyt u lekarza, gdyby kierowali się tzw. zdrowym rozsądkiem. Sytuację pogarsza jeszcze nadmierne spożycie alkoholu i całonocne imprezowanie. Wielu młodych rodaków podejmuje prace, które przerastają ich możliwości fizyczne. Pracują grubo ponad normę albo na stanowiskach, do których nie posiadają odpowiednich kwalifikacji. Niewątpliwie oba czynniki są stresogenne” – dodaje doktor Jeziorny.

Ile pracy

Jednym z problemów wśród polskich imigrantów z Polski wydaje się być moda na rozmowy o tym, kto ile zarabia i ile godzin tygodniowo pracuje. Nie wypada też przyznawać się do zmęczenia, bo zawsze znajdzie się wśród rozmówców ktoś, kto pracuje więcej i nasze zmęczenie może być odebrane jako lenistwo. Mimo to lubimy porównywać się do tych, którzy pracują dłużej lub ciężej od nas i próbujemy im dorównać. Niektóre osoby rzeczywiście mogą spać krócej, np. 5 godzin dzienne i pracować dłużej – nawet do 70 godzin tygodniowo. Nie oznacza to wcale, że są to osoby do naśladowania, jeśli my potrzebujemy 8 godzin snu i źle się czujemy po przekroczeniu pułapu 45 godzin pracy tygodniowo.

Bartek Rybka z Maidenhead jest przykładem osoby pracującej długie godziny. Pracuje jako nocny manager w Cliveden House Hotel oraz prowadzi z przyjaciółmi sklep spożywczy z polskimi produktami. Szacuje, że całkiem niedawno pracował nawet do 70–80 godzin tygodniowo, a kawa już na niego nie działa. Podkreśla jednak, że zaczyna zwalniać tempo, gdyż właśnie zatrudnił sprzedawczynię w sklepie.

„Bywało tak, że spało się 3 godziny dziennie, a potem kawa, red bull i jedziemy dalej” – uśmiecha się na samo wspomnienie. Dodaje też, że efektem takiego postępowania było nawarstwiające się zmęczenie i stos niezałatwionych spraw. „Na przykład pracując w sklepie, odkładałem sprawy na następny dzień zamiast się wyspać i zrobić wszystko od razu” – zauważa Bartek.

Z kolei Basia Kowalczyk z Kettering pracuje w piekarni 3 lub 4 razy w tygodniu po dwanaście godzin, bo musi wspierać rodzinę oraz opłacać mieszkanie w Polsce. Wie doskonale, co oznaczają długie godziny pracy – przemęczenie i brak czasu na załatwienie spraw z życia prywatnego, jak chociażby formalności związanych z samochodem czy szukaniem nowej pracy.

„Bardzo często nie jestem w stanie normalnie funkcjonować. Po 12 godzinach pracy w nocy odsypiam do południa, potem szykuję obiad dla rodziny, a na 18.00 idę na kolejną zmianę. Moja praca mnie nie satysfakcjonuje, a znalezienie nowej wymaga czasu, którego mi stale brakuje” – wyjaśnia Basia.

Gosia Serwatka wraz z Bartkiem jest współwłaścicielką sklepu z polskimi produktami w Maidenhead. Twierdzi, że do wielogodzinnego trybu pracy można się przyzwyczaić. Sama pracuje około 55–60 godzin tygodniowo. Ma kilka prac: w firmie przygotowującej kolekcje kartek i kalendarzy Simon Elvin Limited, w swoim sklepie spożywczym oraz sprząta w biurach.

„Nie pamiętam, kiedy miałam dzień wolny i czas na to, aby odpocząć. Ale spotykam się ze znajomymi i przyjaciółmi” – mówi Gosia. „Gdybym nie chciała pracować, to bym to rzuciła, ale dla mnie to są dodatkowe pieniążki, a zdrowie mam dobre, nie doskwierają mi żadne bóle” – dodaje.

Balans

Większość polskich imigrantów w Anglii deklaruje pobyt tutaj jako czasowy. Powody, dla których pracują na 1,5 czy 2 etaty są zazwyczaj finansowe, odkładanie pieniędzy na wybrane cele po powrocie do Polski lub wypełnianie różnego rodzaju zobowiązań w Polsce podczas pobytu w Anglii i wysyłanie tam pieniędzy. Niektórzy traktują długie godziny w pracy jako sposób na samotność, zabicie czasu lub tęsknotę za bliskimi w Polsce. Dla innych to sposób na ukrycie braku innego celu życiowego poza pracą, a jeszcze inni wpadają w pułapkę myślenia, że im więcej będą pracować, tym szybciej zrobią karierę w firmie. Psycholog Agnieszka Major nie zgadza się jednak z żadną z tych teorii.

„Najważniejsza jest równowaga w życiu – nie tylko sama praca, ale i hobby, życie towarzystkie i rodzinne. Trzeba zadbać o swoje „BHP” – mówi. „My Polacy mamy opinię bardzo dobrych pracowników. Ale jeśli oddajemy się tylko pracy i pomijamy inne obszary życia, to nie przybliżamy się do profesjonalizmu, a wręcz przeciwnie. Osoby osiągające sukces dbają o wszystkie sfery życia” – zauważa psycholog.

Dlatego tak ważna do wyeliminowania zmęczenia i uzyskania energii do życia jest zdrowa dieta, odpoczynek, uprawianie sportu, rozwijanie swoich hobby. Doktor Andrzej Jeziorny zauważa, że problemy z przemęczeniem zaczynają się między innymi od niedoborów niezbędnych składników w organizmie, jak np. żelaza. Podaje przykład szynkę za 99p, która nie stanowi dla nas wartościowego pokarmu, ponieważ jest napompowana wodą i nadaje się do wyrzucenia już na drugi dzień. Kolejny przykład niedostarczania do organizmu potrzebnych składników to spożywanie taniego mięsa, które być może zawiera zaledwie 30% mięsa jako takiego, reszta to substancja białkowa lub skrobia (wymóg UE to minimum 30% zawartości mięsa). Powstaje więc retoryczne pytanie: jak tego typu pokarm ma nam dostarczyć energii? Doktor Jeziorny zauważa również, że pobyt na emigracji jest częścią naszego życia i nie powinniśmy doprowadzać do wycieńczenia organizmu.

„Emigracja stwarza dodatkowe zagrożenia i często nie możemy zapewnić sobie kontynuacji życia, do którego jesteśmy przyzwyczajeni lub o którym marzymy. To także dodatkowe źródło stresu” – zauważa doktor.

Wątek ten porusza również psycholog Agnieszka Major. Zwraca ona uwagę na osoby w wieku emerytalnym.

„W Polsce osoby starsze wycofują się z życia, nie podróżują, nie rozwijają się, nie mają na to sił, gdyż przez całe życie ciężko pracowali, nie dbając o siebie, odkładając przyjemności na później. Zazwyczaj więc jest już na nie za późno. Nasze siły życiowe zostają wyczerpane i zamiast cieszyć się wolnością i swobodą w jesieni wieku chorujemy i tym samym wycofujemy się z aktywnego życia.”

Jak sobie z tym radzić?

Każdy jednak powinien indywidualnie ocenić swoje siły w stosunku do rodzaju pracy, którą wykonuje oraz limit, po przekroczeniu, którego odczuwa narastające zmęczenie. The Royal College of Psychiatrists poleca szybki sposób na sprawdzenie, czy jest się zmęczonym poprzez zadanie sobie trzech pytań: co sprawia, że jesteś zmęczony, jakie są początkowe symptomy twojego zmęczenia oraz co sprawia, ze zmęczenie nie ustępuje. Podaje również długą listę naszych grzechów, przekładając je jednocześnie na zalecenia, co powinniśmy zrobić, aby wygrać ze zmęczeniem. Poczynając od zadbania o zdrowszy sen, uprawianie jakiegokolwiek sportu, poprzez uregulowanie diety, ograniczenie kawy i innych używek aż do zaplanowania czasu na wypoczynek, stawiania sobie rzeczywistych celów do realizacji w życiu. Często słyszy się natychmiastowy komentarz na tego typu porady: łatwiej powiedzieć, niż zrobić. Psycholog Agnieszka Major neguje jednak tego typu postawę.

„To jest wina naszego ograniczonego przekonania, że trudno jest zmienić styl życia. Wszystko zależy od nastawienia i chęci, a co za tym idzie celu, jaki chcemy osiągnąć poprzez sposób, w jaki funkcjonujemy na co dzień.”