Rob Roy z klanu MacGregorów

Robert MacGregor (1671–1734), znany także jako Rob Roy (‘Rudy Robert’), to największy rozbójnik i złodziej w dziejach Szkocji. Pochodził z klanu, który oprócz sympatii jakobickich znany był z kradzieży bydła, co stanowiło główne źródło utrzymania większości jego członków.

MacGregorowie

Klan MacGregorów zajmował tereny doliny Orchy (Glen Orchy, Argyll), ale nie miał do nich formalnego prawa własności, czyli tzw. karty królewskiej. W XV w. ziemie te zostały nadane jednej z gałęzi klanu Campbellów, co stało się zarzewiem długiego konfliktu. Wywłaszczeni MacGregorowie stali się klanem złodziejskim; schodzili w małych grupach (10–30 mężczyzn) z ‘Wyżyn’ (Highlands) na ‘Niziny’ (Lowlands), by pod osłoną nocy kraść bydło, które następnie przy pierwszej lepszej okazji sprzedawali na jednym z jarmarków. 

Za dnia kryli się po lasach lub okolicznych wzgórzach. Za panowania Jakuba VI podjęta została akcja represyjna wobec MacGregorów, do realizacji której wykorzystano klan Campbellów. Aleksander MacGregor, naczelnik klanu, został ujęty, przewieziony do Edynburga i ścięty (wraz z wieloma jego ludźmi). Campbellowie zaczęli organizować polowania na tych, którzy uciekli. Pod karą śmierci MacGregorom zakazano noszenia broni (mogli mieć tylko noże do żywności), nie wolno im było spotykać się w grupach większych niż 4 osoby, a wreszcie – co dla nich było największym upokorzeniem – nakazano im wyrzec się rodowego nazwiska.

Naczelnicy Campbellów nadawali bezpłatnie ziemię tym ze swoich ludzi, którzy wyróżnili się w paleniu domostw i mordowaniu członków znienawidzonego klanu. Jeden z naczelników nagradzał w ten sposób każdego, kto przyniósł mu głowę jakiegoś MacGregora (jak to czyniono w wypadku głowy wilka). W 1774 r. parlament zniósł represje wobec MacGregorów.

Robert Lawirant

Pomnik Rob Roy'a w StirlingRobert urodził się w 1671 r. w miejscowości Glengyle, położonej na południu gór Grampian. Jego ojciec służył w wojsku i doszedł do stopnia podpułkownika. Ich rodzinne gospodarstwo leżało między majątkami hr. Breadalbane’a i markiza Montrose’a, a MacGregor brał stronę jednego lub drugiego, kierując się własnym interesem. Przede wszystkim zaś dokonywał udanych kradzieży bydła w różnych rejonach Szkocji. Gdy jednak jego główny poganiacz bydła zbiegł z pieniędzmi Montrose’a, przeznaczonymi na wspólną wyprawę, sytuacja MacGregora uległa dramatycznej zmianie.

Wyjęty spod prawa

W 1713 r. został ogłoszony wyjętym spod prawa (an outlaw) i musiał opuścić swój dom w Inversnaid. Dwa lata później przyłączył się do powstania po stronie jakobitów, ale zarazem powstrzymał od udziału w bitwie pod Sheriffmuir. W następnych latach znalazł się pod protekcją 2. diuka Argylla (John Campbell), któremu odpłacał się, atakując oddziały Montrose’a. Ostatnie lata życia spędził na kierowaniu swego rodzaju mafią; oprócz kradzieży bydła pobierała ona haracz od tych farmerów, którzy chcieli być pewni o los swych stad.

Powieść Scotta

Do spopularyzowania legendy Rob Roya przyczynił się Walter Scott, który w powieści Rob Roy (1817), ubarwił jego postać i dzieje, nadając jej zarazem cechy romantyczne. Bohater Scotta stanowi bowiem symbol ginącej cywilizacji góralskiej, broniącej odważnie swego stylu życia przed inwazją cywilizacji brytyjskiej (reprezentowanej w powieści przez radnego Nicola Jarvie’ego).

W 1995 r. na ekrany kin wszedł film Rob Roy (prod. USA, reż. M. Caton–Jones, scen. Alan Sharp), którego scenariusz powstał na podstawie powieści Scotta.

O autorze / prośba do czytelników

Dr hab. Stefan Zabieglik, filozof i wykładowca uniwersytecki z Gdańska – od 1991 roku zajmuje się filozofią, kulturą i historią Szkocji. W latach 1991 i 1993 przebywał na stażach naukowych w King’s College, Aberdeen University. Opublikował wiele artykułów naukowych i popularnonaukowych z zakresu tematyki szkockiej, a także książkę "Zarys historii Szkocji do końca XVIII w." (Gdańsk 1993), pierwszą w języku polskim historię tego kraju. W 2000 roku ukazało się jej II wyd. – "Historia Szkocji".

Niedawno ukończył pisanie "Leksykonu szkockiego", który wkrótce ukaże się w Polsce. Wybrane hasła z tego leksykonu ukazywać się będą cyklicznie na naszym portalu.

Autor zwraca się z prośbą do czytelników o uwagi, uzupełnienia i ewentualne korekty, a przede wszystkim o fotografie mogące stanowić ilustracje do zamieszczanych tekstów. Zdjęcia – z informacją o obiekcie, imieniem i nazwiskiem autora, jego danymi kontaktowymi (przynajmniej e–mail) oraz zgodą autora na ich publikację – można przesyłać na adres: [email protected]. Wybrane fotki zostaną wykorzystane m.in. w wersji elektronicznej Leksykonu szkockiego.