Dzieje Glasgow

W VI wieku św. Mungo założył nad rzeką Clyde kościół, wokół którego powstała osada Glas cau. Tak rozpoczęły się dzieje największej metropolii Szkocji, zwanej po gaelicku Glascho, a po szkocku [Scots] – Glesca lub Glesga.

Zapis z zapis z 1116 podaje nazwę gaelicką Glasgu. Wspomniany  termin Glas Cau jest starobrytoński i prawdopodobnie oznaczał społeczność chrześcijańską (‘droga rodzina’) założoną przez św. Mungo; drugi przyjęło się tłumaczyć jako ‘zielone miejsce’. Kwestia pochodzenia nazwy Glasgow nie została jednak ostatecznie rozstrzygnięta.

Mieszkańcy miasta określani są terminem Glaswegians; Glaswegian to także miejscowy dialekt języka szkockiego, zwany the Glasgow patter. Mottem miasta, znajdującym się na jego herbie, są słowa: ‘Niech Glasgow rozkwita’ (Let Glasgow Flourish), będące skróconą wersją modlitwy przypisywanej św. Mungo: ‘Panie, niech Glasgow rozkwita przez głoszenie słowa [Bożego] i pochwałę Twojego imienia’ 

Kościół, uniwersytet i przemysł

Około roku  1115 Glasgow było już siedzibą biskupa, w 1492 - arcybiskupa. W 1136 król Dawid I i biskup John Achaius ufundowali  Katedrę św. Mungo, przebudowywaną w następnych stuleciach. W 1175 William Lew nadał Glasgow prawa miasta kościelnego, a Jakub VI w 1611 – miasta królewskiego. Na mocy bulli papieża Mikołaja V w 1451 założono uniwersytet.

Większość mieszkańców tradycyjnie zajmowała się, zwłaszcza od czasów Reformacji, handlem. W XVII w. tutejsi mieszczanie wysyłali swe statki nie tylko do Londynu, ale także do portów na kontynencie. Gwałtowny rozwój miasta nastąpił w XVIII w., kiedy to po unii z 1707 przed kupcami z Glasgow stanął otworem rynek amerykański; wielu z nich zbiło fortuny na imporcie bawełny, cukru i tytoniu z Wirginii (‘tytoniowi lordowie’); w ciągu tego stulecia tonaż floty zwiększył się kilkakrotnie. Dobre położenie (rzeka, pobliskie złoża węgla i rudy żelaza) sprzyjały rozwojowi przemysłu; pod koniec XVIII w. dominowała jeszcze branża tekstylna (najpierw len, potem bawełna), ale już na początku następnego stulecia rozpoczął się dynamiczny rozwój przemysłu ciężkiego. Ważną rolę odgrywało także upowszechnianie się systemu bankowego.

Rozwój

Liczba mieszkańców, która w 1708 wynosiła ok. 12 tys., wzrosła w 1831 r. do 200 tys. Środowisko intelektualne Glasgow brało aktywny udział w szkockim Oświeceniu; oprócz uniwersytetu rozwijał się ‘Zakład Andresona’. W XIX w. centrum miasta przesunęło się na południe, a jednym z głównych miejsc, obok ‘krzyża rynkowego’ (Glasgow Cross), stał się odtąd George Square (na cześć Jerzego III), którego zabudowę rozpoczęto w 1781. Wielki wpływ na najnowsze dzieje Glasgow miała fala imigracji z Irlandii; w latach 40. przybysze z Zielonej Wyspy (w większości pochodzenia szkockiego) stanowili prawie 1/3 ludności miasta. Pod koniec stulecia liczba mieszkańców przekroczyła milion; w 1931 osiągnęła 1 088 mln.

Niepokoje społeczne

Sytuacja demograficzna potęgowała dotychczasowe problemy socjalne, a te przyczyniały się do wzrostu niezadowolenia społecznego, wyrazem czego były strajki i rozruchy. Wielki rejon przemysłowy Clydeside, którego głównym ośrodkiem był Glasgow, stał się wtedy bastionem ruchu robotniczego i związkowego (Red Clydeside). Z jednej strony miasto aspirowało do miana ‘drugiej metropolii Imperium Brytyjskiego’ (Second City of the British Empire), z drugiej zaś ujawniały się w nim wszystkie skutki kryzysów ekonomicznych i patologie typowe dla wielkomiejskich społeczności (nadmierne zagęszczenie, slumsy, przestępczość itp.). Wielki kryzys z lat 30. spowodował spadek produkcji w przemyśle okrętowym i maszynowym. Wskaźnik bezrobocia przekroczył wtedy 30%, a w 1937 śmiertelność niemowląt wyniosła 104 zgony na każde 1.000 urodzeń. W maju 1941 miasto ucierpiało od dywanowych nalotów bombowców niemieckich; większość budynków legła w gruzach. Po II wojnie św. opracowano projekt oczyszczenia slumsów i rozładowania zagęszczenia w mieście poprzez budowę nowych osiedli (New Towns).

Glasgow dziś

Glasgow pozostaje w dalszym ciągu największym portem i największym miastem Szkocji (trzecim w Wielkiej  Brytanii), a zarazem ważnym ośrodkiem przemysłowym (do najnowszych gałęzi należą optoelektronika, informatyka i biotechnologia) i handlowym (najwięcej sklepów znajduje się w rejonie ulic Buchanan St., Sauchiehall St. i Argyle St., które tworzą tzw. ‘złote Z’); International Financial Services District należy do pierwszej szesnastki europejskich centrów finansowych; dynamicznie rozwija się sektor turystyczny.

Glasgow jest ponadto prężnym centrum nauki i kultury. W 1964 dotychczasowa uczelnia techniczna, której korzenie sięgają ‘Zakładu Andersona’, uzyskała prawa akademickie jako University of Strathclyde; w 1993 powstał Glasgow Caledonian University; tu też ma siedzibę akademia artystyczna, od 1968 nosząca nazwę Royal Scottish Academy of Music and Drama. Biblioteka miejska, Mitchell Library, należy do największych bibliotek publicznych w Europie; jej zbiory wynoszą obecnie ok. 1.213 tys. tomów. W Glasgow prowadzą działalność liczne teatry, sale koncertowe i kina, m.in.: The Theatre Royal (siedziba Szkockiej Opery i Baletu), The Henry Wood Hall (siedziba Królewskiej Szkockiej Orkiestry Narodowej), The Pavilion, The King’s Theatre, Glasgow Royal Concert Hall, Glasgow Film Theatre, Cineworld (najwyższe kino świata, mające 18 ekranów), Kelvin Hall International Sports Arena.

W wieloetnicznej metropolii Glasgow znajdują się świątynie i domy modlitw różnych religii, m.in.: Glasgow Cathedral (Kościół Szkocji), St. Andrew’s Cathedral (Kościół rzymskokatolicki), St. Mary’s Cathedral (Kościół episkopalny), St. Luke’s Cathedral (Kościół prawosławny), a także główny meczet i siedem synagog; oprócz nich są też świątynie hinduistów i sikhów.