Nowa umowa Wielkiej Brytanii z UE: co się zmienia dla handlu, studentów i rybaków

Wielka Brytania i Unia Europejska podpisały nowe porozumienie obejmujące handel, bezpieczeństwo, migrację i programy młodzieżowe. Umowa oznacza m.in. mniej kontroli granicznych, możliwość powrotu do Erasmusa i ułatwienia dla eksporterów żywności.

Nowe porozumienie sanitarno-fitosanitarne (SPS) znosi wiele uciążliwych kontroli granicznych dla żywności i produktów rolnych. Oznacza to powrót brytyjskich serów, kiełbas i wełny na rynki Unii Europejskiej – bez konieczności kosztownych certyfikatów zdrowotnych.

Na zmianach szczególnie skorzysta Irlandia Północna – ułatwiony zostanie przepływ świeżej żywności z Wielkiej Brytanii, a także eksport mięsa i nabiału z Republiki Irlandii bez dodatkowych wymogów weterynaryjnych.

Mimo to Wielka Brytania nadal pozostaje poza unią celną, więc deklaracje celne po Brexicie wciąż będą obowiązywać.

This is what our deal with the EU means for you. pic.twitter.com/XGWk8ETPTe

— Keir Starmer (@Keir_Starmer) May 19, 2025

Rybołówstwo – 12 lat dla Brukseli, krytyka w Szkocji

Umowa zakłada przedłużenie dotychczasowych zasad połowów na kolejne 12 lat – do 2038 roku. UE zachowa dostęp do brytyjskich wód, co nie spodobało się szkockim rybakom i władzom w Edynburgu.

Szefowa Szkockiej Federacji Rybaków nazwała to „kapitulacją wobec UE”, a premier Szkocji podkreślił, że nie skonsultowano tej decyzji z władzami lokalnymi.

Z drugiej strony, dzięki porozumieniu SPS, ryby i owoce morza – od krewetek po małże – będą mogły trafiać na unijny rynek bez weterynaryjnych barier. To istotna zmiana dla eksporterów, bo aż 70 proc. brytyjskich owoców morza trafia do sklepów i restauracji w Unii.

Erasmus wraca, ale pod nową nazwą

Jednym z najbardziej symbolicznych punktów porozumienia jest zapowiedź powrotu brytyjskich studentów do programu wymiany Erasmus+.

Choć szczegóły nie są jeszcze znane, obie strony zgodziły się pracować nad uczciwym podziałem kosztów i korzyści. Program ma obejmować także pracę, wolontariat, au pair i podróże dla młodych osób do 30. roku życia.

Nowy program nosić będzie nazwę „youth experience scheme”, aby uniknąć negatywnych skojarzeń z poprzednimi propozycjami Komisji Europejskiej.

Bezpieczeństwo, dane i wspólna obrona

Brytyjski rząd ogłosił, że kraj zyska dostęp do nowego funduszu obronnego UE o wartości 150 miliardów euro – SAFE. Współpraca ma objąć wsparcie dla Ukrainy, walkę z cyberatakami, ochronę infrastruktury krytycznej, jak np. podmorskie kable.

Wznowiona zostanie również wymiana danych z baz Europolu – obejmująca m.in. odciski palców, DNA, dane o skradzionych pojazdach i przestępstwach. Trwają rozmowy o rozszerzeniu dostępu także na rozpoznawanie twarzy.

Migracja, kultura i podróże

Obie strony zapowiedziały zacieśnienie współpracy w sprawie migracji. Wielka Brytania ma otrzymać bieżące informacje od krajów, przez które migrują osoby próbujące przedostać się przez kanał La Manche.

Nieco mniej konkretów pojawiło się w kwestii mobilności artystów. Nadal nie ma rozwiązania, które ułatwiłoby koncertowanie brytyjskich muzyków w UE.

Z kolei turyści z Wielkiej Brytanii mają od 2026 roku zyskać możliwość korzystania z unijnych bramek e-gate na lotniskach. Już teraz umożliwiają to niektóre kraje, jak Portugalia, Hiszpania czy Francja. W planach jest także wprowadzenie „paszportów dla zwierząt”, ułatwiających podróże z psami i kotami.

Przemysł i klimat

Nowa umowa obejmuje również współpracę w zakresie handlu emisjami dwutlenku węgla – oba systemy mają zostać powiązane. Londyn i Bruksela chcą też rozmawiać o rozwoju wspólnych leków oraz polityce wobec uzależnień.

Brytyjski rząd oszacował, że porozumienie przyniesie gospodarce do 2040 roku prawie 9 miliardów funtów. Udało się też ochronić eksport stali do UE przed nowymi cłami, co ma dać dodatkowe oszczędności w wysokości 25 milionów funtów rocznie.

Tymczasem 55 proc. Brytyjczyków uważa dziś, że Brexit był błędem – wynika z tegorocznego sondażu YouGov.