Dziedziczenie spadku z Polski. Jak to zrobić na emigracji?

Postępowanie spadkowe nie musi być długotrwałe i nie musi wiązać się z koniecznością wielokrotnych przyjazdów do Polski. Pewnych procedur nie da się jednak pominąć, a w ich pomyślnym rozwiązaniu może pomóc notariusz, adwokat lub wizyta w konsulacie. Sprawdź, jak uzyskać stwierdzenie nabycia spadku oraz jak podzielić majątek, a także jakie prawo przysługuje osobie pominiętej w testamencie.

Odrzucenie spadku

Przede wszystkim musisz odpowiedzieć sobie na pytanie, czy chcesz przyjąć spadek. Jeśli jest obciążony długami lub jeśli z jakichkolwiek względów nie chcesz dziedziczyć po spadkodawcy, możesz go odrzucić. Do spadku mogą wówczas zostać powołane twoje dzieci, które jeśli nie chcą przyjąć spadku, również muszą go odrzucić. Pełnoletnie mogą to zrobić same, w przypadku małoletnich musisz odrzucić spadek w ich imieniu za zgodą sądu.

Dobra wiadomość dla osób mieszkających poza Polską jest taka, że oświadczenie o odrzuceniu spadku może być złożone pisemnie przed konsulem, który urzędowo poświadczy podpis. Gorsza jest taka, że na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku masz tylko 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedziałeś się o dziedziczeniu (nie jest więc możliwe przez przypadek odziedziczyć spadek, o którym się nie wie). Działając zza granicy, powinieneś wysłać oświadczenie do sądu rozpatrującego spadek w Polsce, pamiętając o zachowaniu 6-miesięcznego terminu. Oświadczenie możesz złożyć też w Polsce, przed sądem lub notariuszem.

Jeśli w ciągu 6 miesięcy spadkobierca nie złoży oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku oznacza to, że przyjmuje on spadek z dobrodziejstwem inwentarza. To ważny przepis, który został znowelizowany w 2015 roku, a w praktyce oznacza, że spadkobierca odpowiada za długi spadkowe jedynie do wartości spadku (wcześniej przez nieuwagę można było odziedziczyć czyjeś długi, za które odpowiadało się bez takiego ograniczenia).

Kto otrzyma spadek?

Jeśli chcesz otrzymać spadek, pierwszym etapem postępowania spadkowego jest tzw. „stwierdzenie nabycia spadku” przed sądem albo „poświadczenie dziedziczenia u notariusza”. Jedna z tych dwóch procedur ma miejsce, kiedy wszyscy znani spadkobiercy złożą już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku lub po upływie 6 miesięcy od otwarcia spadku (tj. od śmierci spadkodawcy). Te postępowania pozwalają udzielić odpowiedzi na pytanie, kto faktycznie odziedziczy spadek.

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku możesz złożyć przez pełnomocnika (adwokata, radcę prawnego). Do wniosku musisz dołączyć odpis aktu zgonu spadkodawcy oraz akty stanu cywilnego, z których wynika stosunek pokrewieństwa ze spadkodawcą. Co ważne, również te dokumenty możesz uzyskać przez pełnomocnika, zatem nie musisz osobiście stawić się w Polsce.

Obowiązkowym elementem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku jest też złożenie tzw. „zapewnienia spadkowego od spadkobiercy”, tj. oświadczenia, w którym spadkobierca wskaże, czy istnieją inne osoby, które dziedziczą po spadkodawcy oraz czy zmarły pozostawił testament. Jeśli przebywasz za granicą, ale dziedziczą też inne osoby, mieszkające w Polsce, to wystarczy, że one złożą zapewnienie spadkowe. Jeśli okaże się, że musisz złożyć zapewnienie, istnieje możliwość (po złożeniu odpowiedniego wniosku w sądzie), przeprowadzenia tego dowodu w drodze tzw. pomocy prawnej przez konsula generalnego Rzeczpospolitej Polskiej. Nie musisz wówczas stawiać się przed sądem w Polsce, wystarczy, że umówisz się w konsulacie.

Co dziedziczą poszczególni spadkobiercy?

Jeżeli jest kilku spadkobierców, drugim etapem postępowania spadkowego jest tzw. „dział spadku”, który może nastąpić na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Jeżeli do spadku należy nieruchomość, umowa o dział powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To postępowanie pozwala udzielić odpowiedzi na pytanie, jakie przedmioty majątkowe dziedziczą poszczególni spadkobiercy. Do momentu uprawomocnienia się postanowienia sądu o dziale spadku, spadkobiercy są współwłaścicielami przedmiotów wchodzących w skład spadku.

Dział spadku u notariusza jest możliwy, jeśli spadkobiercy są zgodni co do sposobu dokonania podziału i wzajemnych rozliczeń, a opłata zależy od wartości przedmiotów wchodzących w skład spadku. Jeśli spadkobiercy nie mogą porozumieć się co do podziału spadku lub wolą załatwić tę sprawę w sądzie, wówczas powinni złożyć odpowiedni wniosek o dział spadku. W takim postępowaniu również mogą być reprezentowani przez profesjonalnych pełnomocników.

Przy sądowym dziale spadku, opłata jest stała i wynosi 500 zł (jeśli nie ma zgody między uczestnikami i jeśli nie jest to połączone ze zniesieniem współwłasności). Jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy przedstawić dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy.

Czasami spadkodawcy pozostawiają testamenty, w których nie uwzględniają swoich najbliższych. Wówczas osobie, która byłaby powołana do dziedziczenia z ustawy, przysługuje roszczenie o zachowek, które przedawnia się z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu. Warto zatem nie odkładać w czasie załatwiania formalności związanych ze spadkiem.

Podsumowanie

Przyjęcie lub odrzucenie spadku z Polski wiąże się z potrzebą odwiedzenia ojczyzny lub skorzystania z pomocy adwokata, dzięki któremu można przeprowadzić sprawę spadkową „na odległość”. Najprawdopodobniej nie uniknie się również wizyty w konsulacie – wizyta u konsula nie będzie konieczna, jeśli spadkobierca chce przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, a inni uczestnicy postępowania, mieszkający w Polsce, złożą zapewnienie spadkowe.

Czytaj także:

• Polskie placówki w Wielkiej Brytanii – poradnik Emito.net.

• Śmierć bliskiej osoby – poradnik Emito.net

O autorce

Katarzyna Zagata – adwokat, specjalizuje się w prowadzeniu spraw Polaków mieszkających za granicą przed sądami w Polsce, udziela również porad prawnych on-line za pośrednictwem serwisu www.kancelaria.zagata.pl. Pomaga w uzyskiwaniu odszkodowań na drodze sądowej, ale również obsłudze biznesu, prawie rodzinnym, spadkowym i pracy.