Co zrobić, kiedy rodzic porywa dziecko do Polski?

Celem Konwencji haskiej jest jak najszybsze przywrócenie stanu sprzed bezprawnego uprowadzenia dziecka, a także zapewnienie realizacji prawa do odwiedzin. Sądem, który będzie rozstrzygał o powrocie uprowadzonego małoletniego jest sąd kraju, do którego dziecko zostało uprowadzone. Zarówno Polska, jak i Wielka Brytania są sygnatariuszami konwencji, co oznacza, że ma ona zastosowanie w przypadkach w niej przewidzianych.

Wniosek o zwrot dziecka

Jeśli dziecko zostało uprowadzone do Polski, wniosek o zwrot dziecka należy złożyć do Ministerstwa Sprawiedliwości RP. We wniosku należy wskazać m.in. dane dziecka, ojca oraz matki, a także opisać podstawy faktyczne i prawne uzasadniające wniosek oraz okoliczności uprowadzenia dziecka. Należy pamiętać aby dołączyć do wniosku dowody wskazujące na fakt, że dziecko miało przed uprowadzeniem miejsce zamieszkania na terenie Wielkiej Brytanii (np. zaświadczenie z przedszkola, szkoły, od lekarza). Jeśli przed uprowadzeniem sąd w Wielkiej Brytanii zajmował się kwestią opieki nad dzieckiem również trzeba dołączyć do wniosku wydane przez niego zarządzenia lub orzeczenia.

Złożenie wniosku jest wolne od opłat sądowych. Wnioskodawca powinien się jednak liczyć z kosztami tłumaczenia przysięgłego dokumentów (np. aktu urodzenia dziecka wydanego w Wielkiej Brytanii). Wnioskodawca może również skorzystać z pomocy adwokata w Polsce, który będzie reprezentował jego interesy przed sądem i składał odpowiednie wnioski dowodowe aby wykazać bezprawność uprowadzenia oraz konieczność niezwłocznego powrotu dziecka do kraju, z którego zostało porwane.

Wniosek w trybie Konwencji haskiej o zwrot dziecka można złożyć jeżeli:

• dziecko nie ukończyło 16 roku życia
• nastąpiło bezprawne uprowadzenie lub zatrzymanie dziecka

Naruszenie prawa do opieki

Uprowadzenie jest bezprawne jeśli nastąpiło naruszenie prawa do opieki na mocy ustawodawstwa państwa, w którym dziecko miało miejsce stałego pobytu bezpośrednio przed uprowadzeniem lub zatrzymaniem oraz w chwili uprowadzenia lub zatrzymania prawa te były skutecznie wykonywane wspólnie lub indywidualnie albo byłyby tak wykonywane, gdyby nie nastąpiło uprowadzenie lub zatrzymanie. Zatem jeśli jeden rodzic celowo separuje dziecko od drugiego rodzica i uniemożliwia wspólne wykonywanie opieki, a następnie uprowadza dziecko – wówczas również można wystąpić z wnioskiem o zwrot dziecka.

Jeżeli pomiędzy momentem bezprawnego uprowadzenia dziecka, a chwilą złożenia wniosku nie upłynął rok, sąd powinien postanowić o niezwłocznym wydaniu małoletniego do kraju, z którego został porwany.

Osoba przeciwko, której został złożony wniosek może podnosić, że wnioskodawca/wnioskodawczyni nie wykonywała prawa do opieki w czasie uprowadzenia lub zatrzymania albo zgodziła się lub później wyraziła zgodę na uprowadzenie lub zatrzymanie. Częstym argumentem przywoływanym w sprawach rozstrzyganych w trybie Konwencji haskiej jest poważne ryzyko, że powrót dziecka naraziłby je na szkodę fizyczną lub psychiczną albo w jakikolwiek inny sposób postawiłby je w sytuacji nie do zniesienia. Jeśli takie argumenty zostaną udowodnione przed sądem (np. stosowanie przemocy przez osobę, która złożyła wniosek o powrót dziecka), wówczas sąd odmówi wydania dziecka.

Kiedy sąd może nakazać oddanie dziecka

Często podnoszonym argumentem jest również przystosowanie się dziecka do obecnej sytuacji (życia w Polsce). Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, nawet jeśli dziecko zaadoptowało się do obecnej sytuacji, a rodzic, który porwał małoletniego dobrze wywiązuje się ze swoich obowiązków i nie zaniedbuje dziecka, nie stanowi to przesłanki do odmowy zarządzenia wydania dziecka. Porwanie jest bowiem aktem bezprawia (chyba że rodzic wywozi dziecko z uwagi na stosowanie przemocy lub inne naganne zachowania drugiego rodzica).

Należy pamiętać, że sąd orzekający o powrocie dziecka do kraju, z którego zostało porwane nie jest władny, aby wydawać rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej. Orzeka on jedynie o tym czy dziecko zostało uprowadzone bezprawnie i czy ma powrócić do kraju, z którego zostało uprowadzone.

W czasie kiedy toczy się postępowanie o zwrot dziecka, sąd w Polsce nie może orzekać o władzy rodzicielskiej lub opiece nad małoletnim. Jeśli takie postępowanie zostało wszczęte, powinno być zawieszone do czasu rozpoznania wniosku.

W polskim prawie karnym istnieje przestępstwo uprowadzenia małoletniego. Zgodnie z art. 211 Kodeksu karnego kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego sprawcą tego przestępstwa może być rodzic, który został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub któremu została ona ograniczona lub zawieszona. Jeśli obojgu rodzicom przysługuje pełnia władzy rodzicielskiej, uznaje się że ich działania nie mogą wypełniać znamion przestępstwa uprowadzenia. Oczywiście, fakt bezprawnego uprowadzenia może mieć wpływ na późniejsze orzeczenia dotyczące władzy rodzicielskiej lub kontaktów z dzieckiem. O tych kwestiach powinien jednak decydować sąd miejsca zamieszkania dziecka.

Czytaj na Emito.net:

Koniec związku. Jak zadbać o kontakty z dzieckiem w Polsce?

Jak przeprowadzić rozwód w Polsce mieszkając w UK?

O autorce

Katarzyna Zagata – adwokat, specjalizuje się w prowadzeniu spraw Polaków mieszkających za granicą przed sądami w Polsce, udziela również porad prawnych on-line za pośrednictwem serwisu www.kancelaria.zagata.pl. Pomaga w uzyskiwaniu odszkodowań na drodze sądowej, ale również obsłudze biznesu, prawie rodzinnym, spadkowym i pracy.