Twoje prawa macierzyńskie

Pracujesz i jesteś w ciąży, a może jesteś już matką? Nie wiesz, jakie przysługują Ci prawa oraz jakie są Twoje uprawnienia? Nie wiesz, o jakie świadczenia możesz się starać, a o jakich możesz zapomnieć? Boisz się, że Twój szef zwolni Cię z pracy, kiedy się dowie, że będziesz miała dziecko? Jeśli miałaś jeszcze jakieś wątpliwości, nie przejmuj się.

W tym artykule nie będzie niepotrzebnych zdań i przenośni literackich. Czarno na białym, w najbardziej możliwy z możliwych sposobów przedstawimy naszym czytelnikom, jakie prawa i obowiązki ma matka w Wielkiej Brytanii. Po lekturze tego tekstu dowiesz się jak wystąpić o urlop macierzyński oraz jak z urlopu powrócić do pracy. Jakie świadczenia możesz uzyskać od państwa, czym różni się zasiłek macierzyński od ustawowej płacy macierzyńskiej. Przeczytasz tutaj także o innych uprawnieniach i świadczeniach.

Musisz wiedzieć

Jeśli pracujesz w Zjednoczonym Królestwie dłużej niż miesiąc, musisz zarejestrować się w systemie WRS. Jest od tego obowiązku kilka odstępstw, m. in. jeśli jesteś samozatrudniona. Po przepracowaniu w Wielkiej Brytanii dwunastu miesięcy bez przerw, nie trzeba się już rejestrować i można wystąpić o zaświadczenie potwierdzające stałe zamieszkanie na terenie kraju.

Jeśli jesteś niesprawiedliwie traktowana w pracy albo zostałaś z niej zwolniona z powodu Twojej ciąży lub urodzenia dziecka, pamiętaj, że jesteś chroniona ustawą o dyskryminacji płci. Tak samo się dzieje, jeśli korzystasz z urlopu macierzyńskiego lub z innych przysługujących matkom praw – pozostajesz pod ochroną. Nie bój się korzystać z tych praw!

Jeśli w Wielkiej Brytanii pracujesz legalnie, jesteś uprawniona do Ustawowej Płacy Macierzyńskiej (Statutatory Maternity Pay – SMP) albo Zasiłku Macierzyńskiego (Maternity Allowance – MA) – te uprawnienia przysługują Tobie bez względu na to, czy jesteś zatrudniona na cały etat czy w niepełnym wymiarze godzin (part time). Nie ma znaczenia również czy pracujesz na kontrakcie terminowym lub tymczasowym. Ale jeśli nie jesteś zatrudniona na kontrakcie tylko np. samozatrudniona, nie będzie Ci przysługiwał urlop macierzyński, ale inne świadczenia, w tym i zasiłek macierzyński, mogą Ci się dalej należeć.

Pamiętaj! To, co przeczytasz w tym artykule to tylko należne Ci minimum. Pracodawca może w swoim pakiecie socjalnym oferować dużo więcej. Jeśli nie jesteś tego pewna, przeczytaj jeszcze raz swoją umowę albo zapytaj kogoś ze związków zawodowych.

Urlop macierzyński

Przede wszystkim musisz wiedzieć, że są dwa rodzaje urlopu macierzyńskiego. Zwykły – Ordinary Maternity Leave (OML) oraz dodatkowy – Additional Maternity Leave (AML).

Zwykły urlop macierzyński to pierwsze 26 tygodni urlopu. Jeśli po tym okresie powrócisz do pracy, pracodawca musi przywrócić Cię na takie samo stanowisko, z którego odchodziłaś na urlop. Oczywiście jeśli taka jest Twoja wola. Jeżeli chcesz zakwalifikować się do urlopu macierzyńskiego, musisz z wyprzedzeniem zawiadomić swojego pracodawcę.
Dodatkowy urlop macierzyński (AML), to kolejnych 26 tygodni, które rozpoczynają się po zakończeniu zwykłego urlopu macierzyńskiego. Po tym okresie też masz prawo do powrotu na swoje poprzednie stanowisko, jednak jeśli pracodawca nie będzie mógł tego uczynić, może zaproponować Ci alternatywne stanowisko, jednak na podobnych warunkach.

Korzystną wiadomością dla Ciebie jest to, że nie musisz informować pracodawcy z wyprzedzeniem czy będziesz wykorzystywała obydwa urlopy. Pracodawca powinien być przygotowany na to, że wykorzystasz pełne 52 tygodnie. Oczywiście jeśli chcesz powrócić do pracy już po zwykłym urlopie macierzyńskim, musisz powiadomić o tym pracodawcę z ośmiotygodniowym wyprzedzeniem.

Pamiętaj, że urlop macierzyński przysługuje Ci zawsze, już od momentu rozpoczęcia pracy. Urlop należy się też wtedy, kiedy dziecko urodzi się przed terminem, a nawet jeśli umrze po przyjściu na świat albo urodzi się martwe po 24 tygodniu ciąży.

Nie ma znaczenia wymiar godzinowy ani staż pracy. Należy pamiętać jednak, że urlop przysługuje tylko wtedy, gdy posiadasz pełny status osoby zatrudnionej, czyli:
- Pracodawca odprowadza od Twojej pracy podatek i składkę ubezpieczenia społecznego (NIN).
- Pracodawca sprawuje kontrolę nad Twoją pracą oraz nad tym, jak i kiedy ją wykonujesz.
- Pracodawca zapewnia całość sprzętu potrzebnego Ci do pracy.

Pracując dla agencji, albo wykonując pracę dorywczą najczęściej nie kwalifikujesz się jako osoba zatrudniona, jednak możesz ubiegać się o płacę macierzyńską.
Urlop macierzyński możesz zacząć jedenaście tygodni przed planowanym porodem, ale to, kiedy przerwiesz pracę zależy tylko i wyłącznie od Ciebie. W sumie możesz pracować nawet do dnia porodu, jednak kiedy w wyniku ciąży zachorujesz, pracodawca może wysłać Cię na urlop nawet po jednym dniu takiej choroby. Podobnie urlop możesz rozpocząć przed planowaną datą, jeśli urodzisz wcześniej niż planowałaś. Wtedy urlop zaczyna się na drugi dzień po porodzie.

O swojej ciąży musisz powiadomić swojego pracodawcę najpóźniej do piętnastego tygodnia przed spodziewanym porodem. Nie musisz tego robić wcześniej, jednak jeśli zrobisz to z wyprzedzeniem, pracodawca musi przestrzegać zasad BHP związanych z Twoją ciążą oraz respektować Twoje prawo do czasu wolnego na opiekę przedporodową. Wtedy też prawo chroni Cię przed zwolnieniem i dyskryminacją na tle ciąży. Pamiętaj, że dzieje się to tylko wtedy, kiedy Twój pracodawca wie o tym, że jesteś w ciąży.

Krótko mówiąc, przed upływem piętnastego tygodnia przed porodem, musisz powiadomić pracodawcę, że jesteś w ciąży, kiedy spodziewasz się porodu oraz datę, od której planujesz swój urlop macierzyński. Pracodawca może zażądać, abyś te informacje przekazała mu na piśmie. Przez cały urlop macierzyński przysługują Ci te same prawa jak wszystkim zatrudnionym w Wielkiej Brytanii.

Płaca macierzyńska

Maternity Pay wypłaca się przez 39 tygodni kobietom, które kwalifikują się do tego, żeby taką płacę uzyskać. Należy się ona nawet wtedy, kiedy nie planujesz powrotu do pracy po urlopie macierzyńskim.

Płacę macierzyńską otrzymasz, jeśli pracowałaś u jednego pracodawcy przez co najmniej 26 tygodni, licząc od 15 tygodnia przed rozwiązaniem. Jeśli jesteś nadal w pracy w 15 tygodniu przed porodem – nawet jeśli przepracujesz tylko jeden dzień. Jeśli otrzymujesz tygodniowe wynagrodzenie w wysokości co najmniej 97 GBP w ciągu 8 tygodni lub dwóch miesięcy od daty przewidywanego porodu.

Płaca macierzyńska (SMP) wypłacana jest według dwóch stawek: przez pierwsze sześć tygodni otrzymuje się 90 proc. średnich zarobków, potem przez 33 tygodnie wynosi ona 124,88 GBP lub 90 proc. Twoich średnich zarobków – w zależności, która suma jest niższa. Pracodawca wypłaca Ci ten zasiłek normalnie tak jak wypłatę, odciągając podatek oraz wpłacając składki na National Insurance

Zasiłek macierzyński

Maternity Allowance (MA) wypłaca Ci lokalne biuro Jobcentre Plus przez 39 tygodni. Możesz otrzymać zasiłek wtedy, kiedy nie kwalifikujesz się do otrzymania płacy macierzyńskiej od swojego pracodawcy. Przykłady: byłaś już w ciąży, kiedy zaczynałaś nową pracę; Twoje zarobki są za niskie; jesteś samozatrudniona.

Zasiłek wynosi 124,88 GBP albo 90 proc. średnich zarobków – w zależności, która suma jest niższa. Zasiłek wypłacany jest przez 39 tygodni.
O zasiłek możesz starać się już na 15 tygodni przed porodem, pierwszą wypłatę dostaniesz najwcześniej 11 tygodni przed zaplanowaną datą porodu. Złóż swój wniosek jak najszybciej i powiadom swój najbliższy Jobcentre Plus o planowanej dacie przerwania pracy.

Do czego jeszcze masz prawo

Jeśli jesteś niezdolna do pracy, możesz ubiegać się o zasiłek ESA – Employment and Support Allowance. Taki zasiłek dostają kobiety, które nie kwalifikują się do płacy ani zasiłku macierzyńskiego. Ten zasiłek przysługuje Ci jedynie wtedy, gdy przez ostatnie trzy lata podatkowe płaciłaś składki ubezpieczenia NIN. Wysokość zasiłku jest ustalana co roku. Do kwietnia 2011 roku wynosi 65,45 GBP tygodniowo i jest wypłacany najwyżej do dwóch tygodni po porodzie.

Podczas Twojej ciąży obowiązują specjalne przepisy, o których możesz przeczytać na stronach maternityaction.org.uk.

Jednym z ważniejszych praw jest prawo do urlopu rodzicielskiego i opiekuńczego dla każdego z rodziców. Taki urlop jest bezpłatny i w całości wynosi 13 tygodni. Urlop mogą rodzice wykorzystać do 5 roku życia dziecka. Rodzice też mają prawo do nadzwyczajnego urlopu, kiedy któryś z członków rodziny pozostający na ich utrzymaniu na przykład zachoruje.

Polscy obywatele mają prawo do wszystkich świadczeń na równi z obywatelami Zjednoczonego Królestwa. Oczywiście wtedy, gdy spełniają określone warunki pobytu w odniesieniu do niektórych świadczeń. Możesz również wystąpić o grant Health in Pregnancy od 25 tygodnia ciąży, o ile przysługuje Ci prawo stałego pobytu w Zjednoczonym Królestwie. Dla wyjaśnienia, chodzi o stwierdzoną na piśmie rezydenturę. Poza tym jest jeszcze mnóstwo uprawnień dla ojców i partnerów kobiet w ciąży i matek. Informacje na temat tych praw możecie uzyskać w języku polskim na stronie www.maternityaction.org.uk.

Jak powrócić do pracy

Jeśli wracasz do pracy po pełnym okresie urlopu macierzyńskiego, czyli po 52 tygodniach, nie musisz nikogo informować. Po prostu wracasz w dniu, kiedy kończy Ci się urlop. Jeśli jednak chcesz to uczynić wcześniej, musisz powiadomić o tym na osiem tygodni przed powrotem do pracy z podaniem dokładnej daty. Jeśli tego nie zrobisz pracodawca może wysłać Cię z powrotem na urlop minimum na 8 tygodni albo do końca jego trwania – jeśli upływa on wcześniej.

Ważną rzeczą jest to, że prawo zabrania Ci pracy przez okres dwóch tygodni po urodzeniu dziecka. Okres ten nazywany jest Przymusowym Urlopem Macierzyńskim (Compulsory Maternity Leave – CML).

Po powrocie z normalnego urlopu macierzyńskiego masz prawo powrotu na dokładnie tą sama, posadę. Jeśli powrócisz do pracy po upływie dodatkowego urlopu, pracodawca może przenieść Cię na inne stanowisko, jednak musi być to stanowisko o bardzo zbliżonych warunkach do poprzedniego.

Jeśli potrzebna będzie Ci dłuższa przerwa w pracy, nie możesz przedłużyć urlopów macierzyńskich, ale możesz wykorzystać na przykład swój doroczny urlop wypoczynkowy. Możesz też wykorzystać urlop rodzicielski (Parental Leave) – jest on jednak już bezpłatny i na trochę innych zasadach. Najlepiej poradź się specjalisty w zakresie prawa rodzicielskiego bądź szukaj informacji na stronach Akcji Macierzyńskiej – maternityaction.org.uk – tam też są informacje w języku polskim. Znajdziesz tam również adresy oraz telefony do różnych instytucji, które mogą Ci pomóc podczas okresu Twojego macierzyństwa. Pamiętaj jednak, że żadna instytucja nie przejmie Twojej odpowiedzialności zarówno za ciążę jak i za narodzone już dziecko. Instytucje mogą jedynie pomóc.